Huis Te Vraag

Aan de ingang van de begraafplaats zie je een eenvoudig wit houten huisje met glazen ramen. Ooit diende het als opslag voor grafkransen en soms staat er een bos bloemen in, een stil eerbetoon en herinnering aan het verleden.

Op deze plek waar nu begraafplaats Huis te Vraag ligt, liep al vóór 1400 een weg van Haarlem naar Amsterdam en hier kruiste de route de rivier de Schinkel, een natuurlijke overloop tussen het Nieuwe Meer en het IJ. Op deze strategische plek ontstond er een herberg waar reizigers konden rusten en wat eten. De herbergier zette een bord langs de weg met “te vraghe” , een oud-Nederlands woord voor “vraag hier gerust wat”. Volgens de overlevering zou zelfs keizer Maximiliaan van Oostenrijk hier in 1486 de weg gevraagd hebben, waarna de plek de naam “te Vraghe” kreeg.

In de 17e eeuw liet een Amsterdamse lakenfabrikant er een landhuis bouwen met de naam ’t Huys te Vraag. Het groeide uit tot een klein gehucht met een molen, boerderijen en een scheepswerf. Maar in de 19e eeuw verdween de textielindustrie, raakte het huis in verval en werd het in 1890 gesloopt. De naam bleef echter bestaan. Een jaar later, in 1891, kreeg Pieter Oosterhuis toestemming om op dezelfde plek een particuliere begraafplaats te beginnen: een zeldzaamheid in die tijd. Hij ontwierp een klassiek parkachtig terrein met een aula en een woning voor de beheerder.

De begraafplaats kreeg bekendheid als “Huis te Vraag” en groeide uit tot een belangrijke begraafplaats. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden hier ook Joden en slachtoffers van de hongerwinter begraven, vaak anoniem en zonder registratie. In 1962 was de begraafplaats vol: meer dan 16.000 mensen lagen er begraven en uitbreiding werd niet toegestaan en het terrein werd in 1963 verkocht aan de gemeente. Volgens de wet moest de begraafplaats nog 30 jaar blijven bestaan na de laatste begrafenis. Die vond plaats in 1962.

Het beheer kwam tijdelijk in handen van de Nieuwe Oosterbegraafplaats maar toen de stad werd ingedeeld in stadsdelen, verdween de centrale dienst en raakte Huis te Vraag buiten beeld. De grond bleef de afgelopen jaren zeer gewild. Projectontwikkelaars wilden dit stukje ‘toplocatie aan de Zuidas’ in handen krijgen. Dat dit nooit is gelukt en de begraafplaats nog steeds bestaat blijft echt een klein mysterie.